ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ, Ο ΠΟΛΥΣ ΠΟΛΥΒΙΟΥ ΚΑΙ Η «ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ»

Είναι αλήθεια ότι ή έλλειψη προοπτικης για λύση του Κυπριακου επιβάλλει σοβαρη ενδοσκόπηση και αναζήτηση νέων ιδεων για το σπάσιμο του αδιεξόδου.  Όταν όμως οι «νέες ιδέες» προβάλλονται στη διάρκεια ζυμώσεων για την επανέναρξη της προσπάθειας για λύση στη βάση όσων συμφωνήθηκαν μέχρι σήμερα, είναι δύσκολο να πιστέψει κανεις ότι οι προτάσεις είναι είτε ειλικρινης προσπάθεια για λύση ή ότι μπορει να είναι εποικοδομητικες. Προερχόμενες απο τον κ. Πολυβίου, πρώην μέλος της διαπραγματευτικης ομάδας, χωρις καμμια εξήγηση για το ναυάγιο του Κραν Μοντανα, είναι ιδιαίτερα προκλητικο.  Είναι, το λιγότερο, προσπάθεια δυναμιτισμου οποιασδήποτε πιθανότητας επανέναρξης των συνομιλιων.

Η «Εξελικτικη Λύση» δεν είναι κάτι νέο.  Ο ίδιος  ο κ. Πολυβίου αναφέρεται στη δουλεια του κ. Χρίστου Γιάγκου για το θέμα, του οποίου τη δουλεια οικειοποιείται και διαστρεβλώνει για τους δικους-του σκοπους.  Ο κ. Γιάγκου  αρθρογραφει εδώ και πολλα χρόνια για το θέμα.  Η θέση-του βασίζεται στη διαπίστωση πως μέσα σε συνθήκες αυξανόμενης δυσπιστίας ανάμεσα στις δυο κοινότητες είναι αδύνατη η επίτευξη συνολικης λύσης του Κυπριακου.  Προτείνει λοιπον μια λιγότερο φιλόδοξη προσέγγιση όπου ένα-ένα τα προβλήματα ανάμεσά-τους θα λύνονται, οδηγώντας έτσι σε μια σταδιακη προσέγγιση και ανάκτηση της εμπιστοσύνης ανάμεσα σε τουρκοκύπριους και ελληνοκύπριους.  Εμβληματικο παράδειγμα τέτοιων μέτρων είναι το άνοιγμα της Αμμοχώστου και η λειτουργία του αεροδρομίου της Τύμπου.  Αυτη τη φιλοσοφία ονομάζει «Εξελικτικη Λύση».

Η σταδιακη λύση προβλημάτων και η εφαρμογη «μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης» δεν είναι κάτι αρνητικο.  Προσκρούει όμως στις ίδιες αγκυλώσεις που εμποδίζουν μια συνολικη συμφωνία.  Όταν ρωτήθηκε ο Μεχμετ Αλι Ταλατ γιατι δεν ανοίγει την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου στους κατοίκους-της απάντησε πως οι διαπραγματεύσεις για το άνοιγμά-της θα είναι το ίδιο αν όχι περισσότερο περίπλοκες απο τις διαπραγματεύσεις για τη συνολικη λύση.  Η αλήθεια αυτης της θέσης φαίνεται ανάγλυφη στην αποτυχία εφαρμογης απλων μέτρων όπως το άνοιγμα οδοφραγμάτων που έχουν συμφωνηθει ή της ενοποίησης της τηλεφωνίας ή του δικτύου ηλεκτρισμου.

Αν η θέση του κ. Γιάγκου είναι απλως ανεφάρμοστη, ο κ. Πολυβίου την παίρνει ένα βήμα πιο πέρα: την προτείνει υπο προϋποθέσεις που είναι αδύνατο να γίνουν αποδεκτες απο τους Τουρκοκύπριους.  Δεν είναι τυχαίο πως οι απόψεις-του προβάλλονται κυρίως απο απορριπτικες εστίες που αναζητουν τρόπους να σαμποτάρουν κάθε προσπάθεια λύσης.  Τώρα που γίνεται φανερο πως η διαιώνιση του στάτους κβο είναι καταστροφικη (αποχώρηση Ουνφικυπ, Τουρκικες γεωτρήσεις, παρεμπόδιση ενεργειακων προγραμματισμων κλπ.) αναζητουν νέα αφηγήματα για να ροκανίσουν ακόμα λίγο το χρόνο του απορριπτισμου-τους.  Ο κ. Πολυβίου τους προσφέρει αυτη την πιθανη διέξοδο.

Η «Εξελικτικη Λύση», όπως προτείνεται, θεωρει ότι η αποτυχία των συνομιλιων οφείλεται σε διαδικαστικους και όχι ουσιαστικους λόγους.  Παραβλέπει το γεγονος ότι οι Ελληνοκύπριοι αρνούνται την ισότητα των κοινοτήτων και οι Τουρκοκύπριοι αρνούνται την κυρίαρχη θέση των Ελληνοκυπρίων.  Παραβλέπει το γεγονος ότι η διαφωνία για την «αποτελεσματικη συμμετοχη των Τουρκοκυπρίων στις αποφάσεις» και την ανάγκη για μια τουλάχιστον θετικη Τουρκοκυπριακη ψήφο πηγάζει απο αυτη την βασικη διαφωνία για την μορφη της λύσης:  αν δηλαδη θα έχουμε ένα Ελληνοκυπριακο κράτος με Τουρκοκυπριακη μειοψηφία ή ένα Ομοσπονδιακο κράτος με ισότιμες κοινότητες.  Υποτίθεται ότι έχει συμφωνηθει το δεύτερο.  Ωστόσο, η νοσταλγία για το πρώτο είναι φανερη σε κάθε φάση των διαπραγματεύσεων, σε κάθε προσπάθεια δικαιολόγησης της άρνησης συμφωνίας απο την Ελληνοκυπριακη ηγεσία.
Η «Εξελικτικη Λύση» θα μπορούσε να βοηθήσει σαν έννοια μόνο σαν συμπληρωματικη διαδικασία.  Θα μπορούσε ίσως να πάρει τη μορφη μιας πολυ πιο ενεργητικης προσέγγισης στην εφαρμογη ΜΟΕ.  Δεν υπάρχει καν λόγος να της δοθει τέτοια στομφώδης ονομασία.  Η επιτυχία της δουλειας της Τεχνικης Επιτροπης για την Πολιτιστικη Κληρονομια δείχνει πως υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για τέτοιες διαδικασίες.  Το άνοιγμα της Αμμοχώστου και η λειτουργία του αεροδρομίου Τύμπου θα μπορούσε να μπει σε διαδικασία επίλυσης αν μπορούσαμε να απαλλαγούμε απο τις φοβίες για αναγνώριση του «ψευδοκράτους».  Η δημιουργία μιας Τεχνικης Επιτροπης για τους υδρογονάνθρακες θα ήταν πολυ μικρότερη απειλη για τα «κυριαρχικα δικαιώματα της Κυπριακης Δημοκρατίας στην ΑΟΖ» παρα η επικείμενη σύγκρουση με την Τουρκία.  Τέτοιες όμως κινήσεις υποσκάπτονται και δαιμονοποιούνται απο την επικρατούσα εθνικιστικη νοοτροπία στην Ελληνοκυπριακη κοινότητα.  Ας θυμηθούμε τη ρητορικη για την «Αμμοχωστοποίηση του Κυπριακου» που απέτρεψε την επιστροφη της Αμμοχώστου, ας θυμηθούμε την υστερία για την παράσταση του ΘΟΚ στην Σαλαμίνα, ας θυμηθούμε την εγκύκλιο του Υπουργείου Εξωτερικων στις πρεσβείες για το παράνομο της παρουσίας σε κατεχόμενους αρχαιολογικους χώρους.

Η αλήθεια είναι ότι μια εξελικτικη προσέγγιση μπορει να προσφέρει πολλα, ιδιαίτερα αν οδηγούσε σε μια πολιτικη σεβασμου προς τους Τουρκοκύπριους, σε μια πολιτικη που θα τους δημιουργούσε εμπιστοσύνη στις προθέσεις των Ελληνοκυπρίων.  Αυτο όμως δεν μπορει να γίνει σε αντιπαράθεση με τη σημερινη διαδικασία και την άρνηση όσων έχουν συμφωνηθει.  Η πρόταση του κ. Πολυβίου αποτελει στην ουσία υπόσκαψη της υπάρχουσας διαδικασίας και αντικατάστασής-της με ένα νέο κύκλο προσπάθειας αναβίωσης των Ελληνοκυπριακων ονείρων κυριαρχίας.  Είναι ταυτόχρονα και μια κίνηση που υπονομεύει την ίδια την ιδέα της εξελικτικης προσέγγισης, ταυτίζοντάς-την με τον απορριπτισμο.

Θέμος Δημητρίου
25 Σεπτεμβρίου 2018